Categorie: Geschiedenis Amersfoort

• Burchard Elias: Een vergeten Amersfoortse industrie van ‘eigentijds’ antiek. De kunsthandel en meubelfabriek van J.G. Fontein (1904-1966)
  In het begin van de vorige eeuw kwam het bedrijf van Johannes Gerardus Fontein in korte tijd tot grote bloei. De producten werden over de hele wereld geëxporteerd. Hier worden de lotgevallen van deze inmiddels geheel vergeten bedrijven weer tot leven gewekt.
• Annelies Frequin: Een herontdekt altaarstuk van de 19 eeuwse Amersfoortse schilder van Gerrit van Stellingwerff “De bespotting van Christus” (1643)
  In 1989 werden twee opgerolde doeken achter het orgel van de Sint Jozefkerk in Achterveld gevonden. Onderzoek kort daarna toonde aan dat een van de schilderijen het altaarstuk De Bespotting van Christus van de Amersfoortse kunstenaar Gerrit Louwerensz van Stellingwerff was.
• Gerard Raven: Gereformeerde emigranten en kerkelijke zorg in Amersfoort 1945-1967
  Over de ‘emigratiekoorts’ na de Tweede Wereldoorlog is veel geschreven en gefilmd. Maar dat betrof meestal de landelijke of provinciale situatie of één familie. Ook is voldoende bekend over de rol van de kerken. Maar hoe ging dat nu in een middelgrote stad? Het Amersfoortse verhaal kan deze leemte vullen.
• Ton Reichgelt: Familie Van der Maat. De Amersfoortse elite en het stadsbestuur, 1322-1578.
  De achternaam Van der Maath is een van de meest voorkomende bij de leden van het Amersfoortse stadsbestuur tot 1600. Welke invloed had deze familie op het stadsbestuur? De bron voor dit artikel is in het bijzonder het familiearchief met informatie over bezittingen, familierelaties en persoonlijke stukken
• Hans Smit: Troost in druk. Drukkers, uitgevers en boekhandelaren in Amersfoort, 1740-1900
  Uit de Amersfoortse boekcultuur in de lange 19e eeuw waren vooral de namen bekend van drukkers, uitgevers en boekhandelaren en boektitels. De digitale ontsluiting van archiefbestanden, bibliotheekcatalogi en gescande boeken en tijdschriften biedt een belangrijke uitbreiding en geeft veel achtergrondinformatie.
• Bertus Wouda: De bemoeienissen van koningin Wilhelmina bij de hulpverlening in Spakenburg na de overstromingen van het Eemland in 1916
  Na de overstromingen in 1916 heeft Wilhelmina de getroffen gebieden bezocht. Hoewel zij onder ministeriële verantwoordelijkheid stond, greep zij persoonlijk in bij de hulpverlening te Spakenburg. Ook heeft zij daar een peetdochter aangenomen. Wat heeft haar ertoe aangezet om dit te doen?

Verder:

• Jaaroverzicht 2016 van de Afdeling Monumentenzorg van de gemeente Amersfoort.
• Jaaroverzicht 2016 van de Afdeling Archeologie van de gemeente Amersfoort.

• Thomas H. von der Dunk: Twee bijzondere torenbekroningen in het Sticht. De Onze Lieve Vrouwetoren in Amersfoort en de Cuneratoren in Rhenen nader beschouwd. (pdf)
  Wie kent niet de torens van Amersfoort en Rhenen, met hun karakteristieke houten bekroning? Die bijzondere vormen zijn niet toevallig. Zij verwijzen naar de kroon van de keizer van het Heilige Roomse Rijk en naar de Rotskoepelmoskee in Jeruzalem, die toen voor de Tempel van Salomo werd aangezien.
• Johan Teters: Bloedige Donderdag, 2 augustus 1787. De Amersfoortse Onze Lieve Vrouwekerk ontploft. (pdf)
  De Onze Lieve Vrouwetoren, de trots van Amersfoort, staat eenzaam te pronken aan een groot plein. Het bijbehorende kerkgebouw is weg. Een dramatische samenloop van omstandigheden zorgde er voor dat de kerk als een munitiedepot werd gebruikt en met een groot verlies aan levens door een ontploffing grotendeels werd weggevaagd.
• Heleen Kole: De Amersfoorters als bestuurders in het vroegmoderne waterschap (1603-1800). (pdf)
  Inwoners van Amersfoort en Bunschoten bezaten polderland dat moest worden beschermd tegen de Zuiderzee. Zij werden vertegenwoordigd door heemraden in het heemraadschap van de Bunschoter zeedijken. Onderzoek naar deze heemraden geeft nieuwe inzichten in de kruisbestuiving tussen de stedelijke ervaring en de oude bestuurscultuur van het Eemlands waterschap.
• Henk van der Lee: Dirk Harting (Salatiga 1884 – Haarlem 1970), een technisch perfect ambachtsman: etser, lithograaf, graveur, tekenaar, schilder en grafisch ontwerper. (pdf)
  Dirk Harting is bekend door het grote aantal prenten dat hij van Amersfoort heeft gemaakt. Vele ervan zijn in het bezit van Museum Flehite en van verschillende Amersfoortse verzamelaars. Dit artikel geeft een overzicht van zijn leven en werk en de betekenis van zijn oeuvre.
• Gerard Raven: “A founding father of New York”; Wolfert van Kouwenhoven en zijn kinderen in Amerika. (pdf)
  Wolfert Gerritsz van Kouwenhoven wordt door verschillende auteurs gezien als een van de stichters van Nieuw-Amsterdam. Bovendien begon hij de kolonie Rensselaerswijk en was hij een van de eersten die privéland kon kopen, op het Lange Eiland (Long Island). Zijn leven liep parallel aan de geschiedenis van Nieuw Nederland. Wie was deze man en wat deden hij en zijn kinderen?
• Hans Zijlstra: “Doe wat het gezond verstand zegt”. Burgemeester Van Randwijck en de Grote Oorlog. (pdf)
  Tijdens de Eerste Wereldoorlog kregen gemeenten veel extra werkzaamheden op hun bordje. Amersfoort kreeg te maken met een stroom vluchtelingen en geïnterneerde Belgische militairen. Burgemeester Van Randwijck moest de opvang in goede banen leiden. Een hele opgave. Maar hij liet zich niet snel uit het veld slaan. Problemen met voedselvoorziening, vluchtelingen, hij pakte het even voortvarend aan.
• Casper Staal: Van Amersfoort naar Ascheberg, een schilderstuk van Abraham Bloemaert ca. 1610. (pdf)
  In de Duitse gemeente Ascheberg bij Münster is een van oorsprong Nederlands schilderij te zien. De afbeelding van Christus met de Samaritaanse vrouw is een niet alledaagse voorstelling. Uit onderzoek is gebleken waarom dit werk is geschilderd en hoe het daar terecht is gekomen.
• Betsie van Ravenhorst: Amersfoort, mei 1940: een ordelijke en goed geregelde volksverhuizing. (pdf)
  Amersfoorters in de lagere schoolleeftijd vertellen over een bijzondere gebeurtenis in hun jonge leven: de evacuatie van de volledige bevolking van hun stad. In vergelijking met de oorlogsellende die later zou volgen was dit een bijna kleine gebeurtenis, maar zij maakte op de kinderen een grote indruk.
  
  Verder:
• Jaaroverzicht 2015 van de Afdeling Monumentenzorg van de gemeente Amersfoort. (pdf)
• Jaaroverzicht 2015 van de Afdeling Archeologie van de gemeente Amersfoort. (pdf)

• Jos G.M. Hilhorst: Arnoud van IJsselstein, schout van Amersfoort en Eemland. Hoge Stichtse ambtenaar werkte van 1325-1341 voor de graaf van Holland. (pdf)
  Arnoud van IJsselstein, voormalige schout van Amersfoort en Eemland, werd in 1343 in Hillegom veroordeeld tot het betalen van schadevergoeding aan een zekere Armgaard. Arnoud diende niet het Stichtse maar het Hollandse belang, door Utrechtse burgers op te zetten tegen de bisschop van Utrecht als landsheer. Armgaard, afkomstig uit Eembrugge, was zeer waarschijnlijk slachtoffer van de hiermee samenhangende kuiperijen.
• Rien Huiskamp: Klein bier en groot bier. Stookplaatsen, bedrijfsvoering en arbeid in laatmiddeleeuwse stadsbrouwerijen (pdf)
  Hoeveel bier werd er gebrouwen in laatmiddeleeuwse stadsbrouwerijen en wie werkten daar? Archeologische en schriftelijke bronnen uit een viertal steden zijn geraadpleegd. Vier stookplaatsen uit Amersfoort worden in het bijzonder gevolgd.
• Jan H. Lodewijks: De ‘Eerste Amersfoortse Tram-Autodienst Onderneming’ (1924-1930). Pionieren met een nieuw openbaar vervoermiddel in een uitdijende stad (pdf)
  De Amersfoorters Nathan Hilversum en Willem Weijer hebben in 1924 een stadsautobusdienst opgericht. De busdienst zorgde voor heel wat rumoer in de stad. Na enkele jaren kwamen er dagelijks klachten en werd de gemeente gedwongen een standpunt in te nemen: willen we privaat of publiek openbaar stadsbusvervoer?
• Bert Stamkot: ‘Voor een civile prijs’. De Amersfoortse stadsdrukkers ca. 1670- 1853 (pdf)
  Amersfoort heeft een interessante boekgeschiedenis. Vanaf de 16e eeuw waren en zijn hier boekverkopers, binders, drukkers en uitgevers actief. Een speciale rol vervulde de stadsdrukker (ca. 1670-1853). Was hij in dienst van de stad, of was hij een zelfstandig ondernemer die ook de lokale overheid als klant had?
• Jo Thijssen: Centsprenten uit Amersfoort. Frans Felix als boekhandelaar, drukker en uitgever, 1827-1843 (pdf)
  Frans Felix is een boeiende en ook raadselachtige figuur. Tussen 1827 en 1843 woonde en werkte hij in Amersfoort. Hij bracht toen een grote hoeveelheid bijzondere prenten op de markt. Toch was hij tot voor kort geheel onbekend. De ontsluiering van een verborgen geschiedenis.
• Dick van Wees: Lastige paters in Amersfoort 1635-1667 (pdf)
  De godsdienstige groepen leefden, tot tevredenheid van de stadsregering, over het algemeen in rust met elkaar. De predikanten wilden echter dat de overheid de katholieke geestelijkheid streng aanpakte. Tot hun ongenoegen gebeurde dit lang niet altijd. Actieve paters en priesters zorgden in de stad voor krakeel in eigen kring.

Verder:

• Jaaroverzicht 2014 van de Afdeling Monumentenzorg van de gemeente Amersfoort. (pdf)
• Jaaroverzicht 2014 van de Afdeling Archeologie van de gemeente Amersfoort. (pdf) 

• Jeanette Pors: Een stad vol vluchtelingen. Belgische vluchtelingen in Amersfoort tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) (pdf)
  Gedurende de oorlog bestond ongeveer een vijfde van de Amersfoortse bevolking uit Belgisch burgervluchtelingen. Wie waren deze mensen? Hoe werden zij ontvangen en opgevangen? En waren zij gedurende de hele oorlog welkom?
• Catelijne van den Bosch: Experimenten in linoleum en celluloid. De etsen van Dirk Boode (1889-1965) (pdf)
  Dirk Boode was autodidact, maar ontwikkelde ook nog eens nieuwe grafische technieken. De kunst van Boode heeft dus meer te bieden dan men op het eerste gezicht zou zeggen. Vijftig jaar na een speciale tentoonstelling in De Zonnehof is het hoog tijd om deze kunstenaar wederom in het zonnetje te zetten.
• Femke Mooijekind: Het Joodse kind op de Joodse school. De scheiding van Joodse en niet-Joodse leerlingen in het Amersfoortse onderwijs in 1941 (pdf)
  De Duitse bezetter verordonneerde in 1941 de scheiding van Joodse en niet-Joodse leerlingen. Een aantal lokale studies is verschenen over dit aspect van de Jodenvervolging. Er bestaat geen algemene studie over deze maatregel. In dit artikel worden de resultaten gepresenteerd van een onderzoek naar de manier waarop deze maatregel in Amersfoort werd uitgevoerd, en vergeleken met de situatie in Amsterdam.
• Bram Boers: Handschriften en vroege drukken (1400-1558) uit Amersfoortse kloosters. Schatgraven in Archief Eemland (pdf)
  Gedurende de 15e en 16e eeuw bevonden zich in Amersfoort vele boeken in de kloosterbibliotheken. Helaas zijn ze grotendeels verloren gegaan, maar 36 exemplaren waren nog te achterhalen. De grootste collectie bevindt zich in Archief Eemland. Wat is de betekenis van deze boeken?
• Ton Reichgelt: De Hoef/Bijlerhoef. Een voorbeeld van het ontstaan en beheer van grondbezit door het Sint-Pieters- en Bloklandsgasthuis over de periode 1500-1800 (pdf)
  De Hoef/Bijlerhoef in Hoogland bestond oorspronkelijk uit twee boerderijen, later samengevoegd tot één. Welke landerijen hoorden erbij, hoe was de bedrijfsvoering en wat waren de opbrengsten? Dankzij het archief van het Sint-Pieters- en Bloklandsgasthuis is de boerderij goed gedocumenteerd over een lange periode.
• Timo D’Hollosy  en Henk de Boer: Anonieme doden uit Amersfoortse bodem (pdf)
  Het 30-jarige jubileum dat het Centrum voor Archeologie (CAR) van de Gemeente Amersfoort dit jaar viert, vormt de aanleiding om terug te blikken op de geschiedenis van het fysisch-antropologisch onderzoek in Amersfoort en de collectie die daarbij is opgebouwd.

Verder:

• Jaaroverzicht 2013 Monumentenzorg (pdf)
• Jaaroverzicht 2013 Archeologie (pdf)

• Cor van den Braber: Het Randenbroek van Jacob van Campen (1595-1657) (pdf)
  De ontwerper van wat eertijds wel ‘het achtste wereldwonder’ werd genoemd, had op Randenbroek zijn atelier. Al eerder was deze verbintenis het onderwerp van geschriften en tekeningen. Het huis lijkt in niets meer op het Randenbroek dat Van Campen voor zichzelf bouwde. Het was dan ook een boeiende opgave te proberen zijn 17e huis opnieuw in beeld te brengen.
• Erwin Borggreve: Van bosgebied naar villawijk. De ontwikkeling van het Amersfoortse Bergkwartier door de N.V. Maatschappij Amersfoort (pdf)
  In 1898 werd de N.V. Maatschappij Amersfoort opgericht. Hiermee werd de basis gelegd voor het huidige Bergkwartier, de eerste grote 20e-eeuwse stadsuitleg van Amersfoort. De ontwikkeling van deze villawijk verliep echter heel anders dan de Maatschappij destijds had kunnen voorzien.
• Anton Groot: De poppenkast van architect Gerrit Adriaans (pdf)
  In 1929 maakte architect Gerrit Adriaans een poppenkastmet decors waar ook poppen voor zijn gemaakt. Maar de laatste twintig jaar leek die kast van de aardbodem verdwenen te zijn. Gelukkig is de kast met toebehoren gered van het groot vuil.
• Marjan de Man: De NV Amersfoortsche Tapijtfabriek en Theo Colenbrander (pdf)
  In 1896-1897 werd bij de Vereeniging ‘Voor de Kunst’ in Utrecht een expositie gehouden met tapijten van Theo Colenbrander ‘uit de Amersfoortse tapijtfabriek van Garjeanne en Mouton’. Opvallend is dat deze fabriek in geen enkele historische studie over de stad Amersfoort voorkomt. Het verslag van een zoektocht naar de internationaal vermaarde N.V. Amersfoortsche Tapijtfabriek en haar artistiek directeur Theo Colenbrander.
• Joost Morel: Van de Mediene naar Mokum. Het glansrijke leven van Benjamin Cohen (pdf)
  De grootste glans aan het Amersfoort van het einde der achttiende eeuw gaven de Cohens, waarvan Benjamin het meest op de voorgrond is getreden. Zijn grote gaven hebben hem tot één van de belangrijkste figuren uit het einde van de achttiende eeuw gemaakt.
• Raymond Uppelschoten: De ‘ontzaggelijke groote passage van de Engelsche Armee’ Amersfoort en omgeving in de oorlog van 1794-1795 (pdf)
  Vanaf oktober 1794 werd Eemland overspoeld door Britse en Duitse soldaten, op de vlucht voor de Franse revolutionaire legers in het zuiden. De Sint-Joriskerk werd zelfs een militair hospitaal. In een paar maanden werden stad en platteland volkomen geruïneerd. Wat betekende deze oorlog voor de soldaten, bestuurders en bevolking?
• Dick van Wees: Katholieken en gereformeerden in een ‘ketterse’ stad 1579-1635 (pdf)
  Na de Reformatie in 1579, leverde het dwingen van katholieken om de gereformeerde religie aan te nemen, aanvankelijk weinig resultaat op. Er was sprake van een ‘strijd’ tussen de twee geloofsrichtingen. Velen waren echter vanwege hun belangen gematigder en genuanceerder in hun denken en handelen dan de predikanten en priesters.

Verder:

• Jaaroverzicht 2012 van de Afdeling Monumentenzorg van de gemeente Amersfoort. (pdf)
• Jaaroverzicht 2012 van de Afdeling Archeologie van de gemeente Amersfoort. (pdf) 

• Dick Kaajan: Het karakter van Johan van Oldenbarnevelt. Een verkenning door de historicus A.J. Veenendaal Sr. (pdf)
  Wie in het bekende portret van Van Oldenbarnevelt in Museum Flehite een zachtaardig man meent te herkennen, vergist zich. Een niet eerder gepubliceerde lezing van historicus Veenendaal geeft nader inzicht in het karakter van de landsadvocaat. Dit is mogelijk omdat de tekst in zijn archief bewaard bleef.
• Jan H. Lodewijks: Nathan Hilversum (Amersfoort 1873-1959). Volharding en verdriet van een joodse ondernemer (pdf)
  Nathan Hilversum was een joodse Amersfoortse koopman/handelaar. Hij was in 1924 medeoprichter van de eerste stadsbusdienst, die hij tot 1930 exploiteerde. Deze ondernemer was ook maatschappelijk actief in Amersfoort. De Tweede Wereldoorlog bepaalt sterk zijn geschiedenis. Bijna zijn hele familie is omgebracht door de Duitsers, waaronder zijn zes zonen. Hij en zijn vrouw overleefden de oorlog, ondergedoken in Amsterdam.
• Margriet Mijnssen-Dutilh en Willem van Maren: Middeleeuwse waterlopen in Maarsbergen en het schouwrecht van Woudenberg (pdf)
  Een oorkonde uit 1370 geeft een van de eerste vermeldingen over afwateringsproblemen in de Gelderse Vallei. Het gaat om de afwatering van Maarsbergen naar Woudenberg, helemaal aan de zuidrand van Eemland. Opvallend is dat de heemraden van Woudenberg schouwrecht bleken te hebben buiten hun eigen rechtsgebied.
• Patricia Debie: H.F. Heys van Zouteveen en A.M. Tromp van Holst. Twee invloedrijke inwoners van Amersfoort (pdf)
  Eind negentiende eeuw was de spraakmakende Amersfoortse Monumentenzorg niet enkel en alleen op de monumentale bebouwing gericht. De Amersfoortse tuinarchitect H.F. Hartogh Heys van Zouteveen en zijn oom A.M. Tromp van Holst voeren één van de eerste Nederlandse tuinrestauraties uit waarbij een opmerkelijke zeventiende-eeuwse tuin werd gerestaureerd.
• Gerard Raven: Tegen de stroom in. De laatste tachtig jaar van de lutherse gemeente Amersfoort 1929-2009 (pdf)
  Kleine kerken hebben grote zorgen, want financieel is het nooit breed. Dat is ook de rode draad door het verhaal van veel lutherse gemeenten, waaronder die van Amersfoort en wijde omgeving. Hoe ging die daarmee om en hoe wist men desondanks een goed kerkelijk leven op te bouwen? En waren de twee fusies goede keuzen?
• Geertruida de Moor en Ronald van der Spiegel: Aankopen van Amersfoorts laken door het Cisterciënzerinnenklooster leeuwenhorst rond 1500 (pdf)
  Ooit stond Leiden model voor het beeld van de Hollandse lakennijverheid. Nu weten wij dat de conjunctuur in Haarlem anders kon zijn dan in Leiden. Dat is niet genoeg. Voor een goed beeld van de Hollandse lakennijverheid moet bijvoorbeeld ook het Amersfoortse laken in het onderzoek worden betrokken.
• Wilma van den Heuvel en Maarten van Dijk: Monumenten voor de eeuwigheid. Grafheuvels en andere prehistorische grafmonumenten in Amersfoort en omgeving (pdf)
  Het is al lang bekend dat in de regio Amersfoort een groot aantal prehistorische grafheuvels bestaat. Maar wat weten we over deze grafmonumenten? Hoe oud zijn ze, waar liggen of lagen ze, en zijn ze wel of niet archeologisch onderzocht? Hoog tijd voor een inventarisatie.

Verder:

• Jaaroverzicht 2011 van de Afdeling Monumentenzorg van de gemeente Amersfoort (pdf)
• Jaaroverzicht 2011 van de Afdeling Archeologie van de gemeente Amersfoort (pdf)