VAN HET BESTUUR
Presentatie Jaarboek 2019
Op 28 november a.s. zal het Jaarboek Flehite 2019 worden gepresenteerd. Evenals voorgaande jaren gebeurt dit in de Joriskerk. De kerk is open om 16.30 uur, de bijeenkomst begint om 17.00 uur.
Cheyenne Wehren zal daarbij een korte presentatie houden naar aanleiding van het artikel dat ze schreef in het Jaarboek over de schilderijenverzameling van Simon van Walchren van Wadenoijen te Nimmerdor.
Ook zal tijdens deze bijeenkomst de samensteller van de Historische Atlas van Amersfoort (zie bericht hierna) iets over deze nieuwe uitgave vertellen.
Na afloop kunt u uw Jaarboek afhalen. Het Jaarboek bevat weer een gevarieerd aanbod van artikelen en informatie over historisch Amersfoort.
Inhoudsopgave Jaarboek 2019
– Cheyenne Wehren: De schilderijenverzameling van Simon van Walchren van Wadenoijen te Nimmerdor.
– Addy Schuurman: Politieke ratisering in Amersfoort rondom de invoering van het algemeen kiesrecht (ca. 1890-1930).
– Gerard Raven: De Oecumenische Raad van Kerken in Amersfoort (1954-1969).
– Marjan De Man: Gebroeders De Wilde, Amersfoortse beeldhouwers in de Gouden Bocht van Amsterdam.
– Jan H. Lodewijks: Wie waren de vier Joodse Amersfoortse gemeenteambtenaren die op 1 maart 1941 op Duits bevel zijn ontslagen?
– Hans Smit: Leescultuur in Amersfoort (1700-1900).
– Jaaroverzichten 2018 van de gemeentelijke diensten Monumentenzorg en Archeologie.
– Besprekingen van enkele recent verschenen boeken.
Voor de verspreiding van het Jaarboek doen we weer een beroep op de leden. Vorig jaar zijn bij de presentatie al 375 boeken meegenomen. Slechts 50 exemplaren moesten per post worden verzonden, de rest is verspreid door vrijwilligers. Meerderen meldden zich al aan om daarbij te helpen. Maar in het bijzonder voor de wijken Binnenstad (3811), Liendert/Rustenburg/Randenbroek (3815, 3816) en Hoogland (3828) kan ik nog wel bezorgers gebruiken. Graag hoor ik of u (ook) dit jaar bereid bent om ingeschakeld te worden bij de verspreiding van het Jaarboek (p.jonkman@kpnmail.nl).
Ledenstand
Op 1 november 2019 heeft de OVF 695 leden.
PRESENTATIE HISTORISCHE ATLAS VAN AMERSFOORT
Op 28 november verschijnt deze prachtige Atlas van Amersfoort. Hij brengt in 35 hoofdstukken de historie van onze stad in tekst, kaart en beeld.
De Atlas wordt in de serie Historische Atlassen uitgegeven door Uitgeverij Van Tilt in samenwerking met het Archief en de OVF. Samensteller is Jaap Evert Abrahamse, specialist in stadgeschiedenis bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Tijdens de Jaarboekbijeenkomst van de Stichting Flehite Publicaties en de OVF zal het eerste exemplaar van de Atlas overhandigd worden aan onze burgemeester, Lucas Bolsius. Dat zal omstreeks 18.00 uur gebeuren.
De Atlas is bij deze gelegenheid ook te koop voor de introductieprijs van € 24,95 (normale prijs € 29,95, verkrijgbaar bij de Amersfoortse boekhandels).
OVF-VEILING VAN GRAVURES, ETSEN EN TEKENINGEN
Op maandag 18 november houdt de OVF een veiling van ruim dertig kleine gravures, etsen en tekeningen, enkele aquarellen en olieverfschilderingen en 17 stuks keramiek.
Het prominente OVF-lid Cees Kamerbeek heeft deze privécollectie beschikbaar gesteld in verband met zijn verhuizing. De opbrengst van de veiling is bestemd voor uitbreiding van de collectie van museum Flehite.
De schenking bestaat uit de volgende werken: 11 mezzoprints ed., 3 aquarellen ed., 10 oude gravures en litho’s, 7 etsen Amersfoort en Utrecht, 6 etsen Nederlandse stations, 2 aquarel, 1 litho, 4 olieverf op doek, 17 stuks keramiek.
Op de website van de OVF, www.historisch-amersfoort.nl, staat een overzicht met foto’s van de aangeboden werken met een bijbehorende bodemprijs.
De veiling is bij opbod en staat onder leiding van veilingmeester Jan-Willem van Lieshout.
Van 17.00 tot 19.00 uur is er kijkmiddag. De veiling begint om 20.00 uur in museum Flehite.
HISTORISCHE BIERPROEVERIJ
Op woensdagmiddag 20 november a.s. organiseert de OVF een historische bierproeverij in Rock City
Brewing, de succesvolle fabrikant van echt Amersfoorts Speciaal Bier aan de Mijnbouwweg 15.
Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Dus als u wilt deelnemen, reageer dan snel!
Programma:
16.00 uur Korte lezing over de Amersfoortse bierhistorie door Jan Carel van Dijk
16.15 uur Korte presentatie door brouwmeester Koen Overeem over zijn Rock City Brewing
16.30 uur Rondleiding door de brouwerij met uitleg van Koen
17.00 uur Einde en mogelijkheid om zelf in het grand café verder te borrelen of te dineren
Aan de hand van prachtige beelden uit de Amersfoortse biergeschiedenis, zoals van de roemruchte Phoenix Brouwerij en De Drie Ringen, belandt Jan Carel met zijn verhaal uiteindelijk bij Rock City Brewing om het stokje over te geven aan Koen.
Tijdens de presentaties wordt allereerst een relatief licht speciaal bier geschonken, vergezeld van een lekkere snack. Vervolgens is er te genieten van het naar hem genoemde tripelbier Koene Ridder. Voor mensen die bijvoorbeeld na afloop nog weer moeten rijden zijn er alternatieven: eventueel halve glazen of bier met een lager alcoholpercentage.
Heel bijzonder wordt het kijkje achter de schermen, waarbij niet alleen de brouwzaal met fraaie koperen ketels bezocht wordt, maar óók de andere bedrijfsruimtes waar de vervolgstappen plaatsvinden.
Gezien het beschikbare aantal plekken in een afgeschermde hoek van het grand café zijn er maximaal 20 plaatsen. Aanmelden kan via het e-mailadres bierproeverij@xs4all.nl. Toewijzing gebeurt op volgorde van binnenkomst. De kosten bedragen € 15,00 per persoon.
MUSEUM FLEHITE EERT ARMANDO MET TENTOONSTELLING OP DRIE LOCATIES
Met een expositie op drie locaties besteedt Museum Flehite vanaf zaterdag 19 oktober aandacht aan de negentigste geboortedag van Armando. Eén van de tentoonstellingslocaties is de Elleboogkerk, de plek waar destijds het Armando Museum was gevestigd, totdat een brand de kerk in de as legde. Armando wordt gezien als één van de belangrijkste naoorlogse kunstenaars van Europa. Hij was naast beeldend kunstenaar en schrijver ook dichter, violist, acteur, journalist, film-, televisie- en theatermaker.
Museum Flehite toont in twee zalen schilderijen van Armando uit de collectie van de gemeente Amersfoort. In de tuin van het museum is een selectie karakteristieke sculpturen te zien, afkomstig uit de collectie van de Armando Stichting. Ten slotte is er in de op steenworp afstand gelegen Elleboogkerk een derde expositie ingericht, voornamelijk met werken die herinneren aan de noodlottige brand, die in oktober 2007 het in deze kerk gehuisveste Armando Museum verwoestte.
De tentoonstelling Armando in Amersfoort is een eerbetoon aan een kunstenaar, die gedurende zijn leven een rijk en betekenisvol oeuvre heeft opgebouwd en die een bijzondere band heeft met Amersfoort. Armando (Amsterdam, 18 september 1929 – Potsdam, 1 juli 2018) bracht een groot deel van zijn jeugd door in Amersfoort. De Leusderheide aan de zuidkant van de stad was aanvankelijk zijn speelterrein, totdat in 1941 door de Duitse bezetter in die omgeving Kamp Amersfoort werd ingericht. De gebeurtenissen die zich gedurende de oorlog op deze locatie afspeelden maakten diepe indruk op de jonge Armando en beïnvloedden zijn latere artistieke ontwikkeling sterk.
De kerncollectie van de gemeente Amersfoort omvat 22 werken van Armando. Zij werden destijds bij de totstandkoming van het Armando Museum aangekocht en hebben veelal een relatie met de periode waarin de kunstenaar geconfronteerd werd met Kamp Amersfoort. De collectie was tot voor kort in langdurige bruikleen bij Museum Oud-Amelisweerd en is nu weer terug in Amersfoort.
Tentoonstelling in de Elleboogkerk
In 1998 werd in de Elleboogkerk in Amersfoort het Armando Museum geopend. Bij een grote brand in 2007 ging het museum in vlammen op, samen met diverse werken van Armando en andere kunstenaars. De museumbrand was voor de Duitse kunstenaar Raffael Rheinsberg (Kiel 1943 – 2016 Forst) aanleiding om een vloervullende installatie te maken, samengesteld uit allerlei uit de brand afkomstige –dus veelal zwartgeblakerde- voorwerpen. Deze indrukwekkende installatie “Schwarzes Wasser” (een verwijzing naar een kunstwerk van Armando) werd voor het eerst tentoongesteld in november 2008 in het Rietveldpaviljoen in Amersfoort. Het werk werd onlangs op een veiling aangekocht door Museum Flehite, samen met nog drie andere werken die herinneren aan de brand. Alle vier de werken zijn vanaf 19 oktober te zien in de gerestaureerde Elleboogkerk.
Museum Flehite is verheugd dat de Elleboogkerk voor de tentoonstelling wordt opengesteld, omdat de locatie en de geschiedenis van deze plek een bijzondere context bieden aan deze specifieke werken.
De tentoonstelling Armando in Amersfoort is te zien van 19 oktober t/m 26 januari 2020. De expositie in de Elleboogkerk is te zien t/m 15 december 2019.
NAJAARSLEZING HKL OVER JOHAN VAN OLDENBARNEVELT
De Historische Kring Leusden houdt haar najaarslezing op donderdag 21 november a.s. in De Koningshof, De Blekerij 33 in Leusden. De aanvang is om 20.00 uur en de avond is vrij toegankelijk.
De lezing wordt gegeven door de heer Jan Niessen en het onderwerp van de lezing is Johan van Oldenbarnevelt.
Johan van Oldenbarnevelt, één van de grootste staatsmannen die Nederland heeft gekend, werd op 14 september 1547 in Amersfoort geboren. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat hij stierf en dat wordt het hele jaar herdacht.
De markante Van Oldenbarnevelt leefde in een turbulente tijd. Ons ministaatje ontwikkelde zich tot een zeevarende Republiek die handel dreef tot in de verre uithoeken van de wereld. Johan van Oldenbarnevelt was niet alleen getuige van deze veranderingen, maar gaf er ook vorm aan.
Jan Niessen, schrijver van een rijk geïllustreerd boek over Van Oldenbarnevelt, vertelt hoe deze zijn weg vond in een verwarrende tijd en zijn kansen greep. We worden meegenomen naar de plekken waar Van Oldenbarnevelt opgroeide, carrière maakte en uiteindelijk werd onthoofd.
U kunt een kopje koffie of thee vooraf en/of in de pauze kopen in de hal. Zoals gebruikelijk is er een boekentafel met alle uitgaven van de HKL.
LEZING OVER FABRIEKSSCHOORSTENEN IN AMERSFOORT
Datum: dinsdag 19 november
Door: Arjan Barnard, voorzitter STIF (STIchting Fabrieksschoorstenen)
Plaats: Bibliotheek het Eemhuis, Keizaal (1e verdieping), Eemplein 71-77,
Tijd: 16.00 – 17.00 uur (inloop vanaf 15.30 uur)
Met aansluitend een korte wandeling langs fabrieksschoorstenen in Amersfoort. Toegang is gratis.
Graag vooraf aanmelden (tot 15 november) in verband met beschikbare plaatsen (50) in de Keizaal: aanmelden.siesta@gmail.com
Schoorstenen zijn lange tijd de symbolen van welvaart geweest. De opkomende industrie in de 19e eeuw presenteerde zich vaak met afbeeldingen van een enorm fabriekscomplex met veel schoorstenen.
Op het paketiket uit 1885 van Stoomluciferfabriek Beuker & van der Valk – later Warner Jenkinson, wordt een enorm fabriekscomplex afgebeeld met vele schoorstenen.
Vooraanstaande firma’s lieten hun fabrieksschoorsteen naar Engels voorbeeld op een flamboyante wijze decoreren met motieven in gekleurde stenen en uitgemetselde randen en voorzien van fraaie schoorsteenkoppen. Veel van de oorspronkelijk ruim 12.000 fabrieksschoorstenen in Nederland werden volgens een vast patroon gemetseld. Aanvankelijk gebeurde dit met gewone bakstenen. Rond 1900 ging men hiervoor de radiaalsteen gebruiken. Deze steen, met enigszins rond verlopende uiteinden en voorzien van gaten, werd speciaal hiervoor ontwikkeld. Toen in de jaren 60 van de 20e eeuw de industrie een negatief imago kreeg, werd de schoorsteen het symbool van de vervuiling. Veel leegkomende fabrieken met hun schoorsteen werden als gevolg hiervan gesloopt. Daarmee verdwenen in de loop van de tijd vele monumenten van bedrijf en techniek en dus duizenden schoorstenen.
Vandaag de dag is er gelukkig weer meer waardering voor het industriële verleden. Van het oorspronkelijke schoorstenenbestand resteren er nu nog zo’n 600. Reden genoeg om hiermee zorgvuldig mee om te gaan. Zij vormen immers de stille getuigen van het rijke industriële verleden van ons land.
Amersfoort:
Van de 12.000 in Nederland gebouwde fabrieksschoorstenen stonden er 34 in Amersfoort. Van deze 34 staan er nu (2019) nog 4 overeind. In volgorde van ouderdom:
1. 1881 – De schoorsteen van Warner Jenkinson, Geldersestraat (voormalige Stoomluciferfabriek ‘de Eem’), 20 meter, waarvan nu (2019) nog 9 meter staat.
2. 1927 – De schoorsteen van ‘Rohm & Haas’, lijmstoffenfabriek (voorheen Wascholinefabriek) aan de Kleine Koppel 31, 35 meter.
3. 1936 – De schoorsteen van de Erdal Fabriek, Oude Fabrieksstraat, 35 meter
4. 1967 – De schoorsteen van het Elisabeth Ziekenhuis, Heiligenbergerweg, 35 meter
Aanleiding voor de lezing over fabrieksschoorstenen is de aankomende ontwikkeling van het gebied van ‘Warner Jenkinson’ aan de Geldersestraat. Binnen dit gebied bevinden zich de gebouwen van de voormalige Stoomluciferfabriek met restant van een fabrieksschoorsteen, inmiddels het oudste overgebleven industriële complex (1881) van Amersfoort.
Het is deze fabrieksschoorsteen die de gemoederen van SIESTA bezighoudt.
De lezing zal worden gehouden door Arjan Barnard, voorzitter van STIF, deskundig op het gebied van de geschiedenis van de bouw van fabrieksschoorstenen. Hij zal niet alleen ingaan op de bouw van fabrieksschoorstenen in Nederland, maar vooral ook over de nog bestaande fabrieksschoorstenen in Amersfoort vertellen.
Mr. J.P.H. (Piet Hein) DONNER HERDENKT JOHAN VAN OLDENBARNEVELT
30 november, 14.30 uur in de Amersfoortse St. Joriskerk
Op uitnodiging van Rotary Clubs uit Amersfoort en omgeving, houdt Mr. J.P.H. (Piet Hein) Donner op 30 november a.s. een lezing waarin hij de in Amersfoort geboren Nederlandse staatsman Johan van Oldenbarnevelt herdenkt die dit jaar 400 jaren geleden op tragische wijze omkwam. Donner zal ingaan op Oldenbarnevelts betekenis voor de totstandkoming van de Republiek en daarmee zijn blijvende betekenis in onze tijd. De Republiek is uit toeval, improvisatie en opportunisme ontstaan, maar er was een Oldenbarnevelt nodig om dat mogelijk te maken.
Piet Hein Donner is sinds december 2018 Minister van Staat. Hij was van 2012 tot 2018 vicepresident van de Raad van State. Eerder was hij minister van Justitie, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Daarvoor was Donner onder meer voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, informateur en Tweede Kamerlid voor het CDA.
CURSUS GELOVEN IN AMERSFOORT
Amersfoort heeft een boeiende religieuze geschiedenis die weinig bekend is. Velen hebben wel gehoord van het Mirakel of van de Onze Lieve Vrouwetoren, maar hoe zat dat nu werkelijk met die beroemde bedevaartstad? Waarom waren er zoveel kloosters en waarom was Luther hier niet zo populair? Na de Hervorming had Amersfoort een eigen oplossing voor het samenleven van verschillende godsdiensten. De invloed van de katholieke kerk bleef aanzienlijk en vanaf 1863 groeiden de kerken mee met de uitbouw van de stad. Ze zijn er nog steeds, maar geloven in Amersfoort is de laatste eeuw wel flink veranderd.
In vier bijeenkomsten wordt het verhaal over de religieuze ontwikkelingen uit de doeken gedaan. Daarbij is er ook aandacht voor de alledaagse praktijk van het geloof. Bijvoorbeeld de vormen van liturgie, de kerkelijke feesten, de vormen van theater en muziek, de dagindeling van een klooster en de ervaringen van pelgrims.
• De middeleeuwse Sint-Joriskerk, kapellen, Moderne Devotie, kloosters, bedevaartstad 1000-1579
• Hervorming en tolerantie 1579-1796
• Emancipatie, verzuiling, kerkbouw in nieuwe wijken, bezettingstijd 1796-1950;
• Amersfoort blijft een stad vol kerken; secularisatie, andere godsdiensten, migrantenkerken 1950-2020.
Dit alles graag in samenspraak met cursisten.
AGENDA
Dinsdag 5 november 2019: OVF-lezing; Burchard Elias: Amersfoort in beeld, zes eeuwen stadsgezichten. Herensocieteit Amicitia, Prins Hendriklaan 15, Amersfoort.
Maandag 18 novemebr 2019; Veiling van gravures, etsen en tekeningen, Museum Flehite.
Donderdag 21 november 2019: HKL-lezing; Jan Niessen over Johan van Oldenbarnevelt. De Koningshof, De Blekerij 33 in Leusden. Aanvang 20.00 uur. Toegang vrij.
Donderdag 28 november 2019; Uitreiking Jaarboek, Joriskerk, 17.00 uur.
Dinsdag 21 januari 2020; OVF-lezing; Dick Haver Droeze: De 100-jarige Frisia-woningen en de planontwikkeling van het Bergkwartier.
Dinsdag 18 februari 2020; OVF-lezing; Simon Groot: Leven en werken van de Amersfoortse musicus Joannus Tollius (1550-1628)
Tenzij anders vermeld worden de OVF-lezingen gehouden in Museum Flehite in Amersfoort, beginnen om 20.00 uur en zijn gratis toegankelijk voor leden van de OVF. Voor niet-leden bedraagt de toegangsprijs € 5,00. De zaal gaat open om 19.30 uur.
TENTOONSTELLINGEN
Kunsthal KAdE
(21 september 2019 t/m 12 januari 2020): One way ticket to Mars, leven op Mars volgens kunstenaars, vormgevers, architecten en wetenschappers.
Museum Flehite
(19 oktober 2019 t/m 26 januari 2020): Engelbert L’hoëst – 100
(19 oktober 2019 t/m 26 januari 2020): Armando
Mondriaanhuis
(25 september 2019 t/m 8 maart 2020): 25x25x25: 25 jaar Mondriaanhuis.
Wijkmuseum Soesterkwartier
Openingstijden: Elke zaterdag vanaf 11:00 uur tot 16:00 uur. Ook op afspraak.
Voor meer informatie: Gezina Tuinstra, telefoon 033-4635661 of 06-2242275
Archief Eemland
(t/m 15 november): Foto’s uit het oeuvre van de Amersfoortse fotografe Conny Meslier. Zij maakte fotoreportages van o.a. het Stationsgebied die verschenen in het boek Contouren & Contrasten – Amersfoorters in hun veranderende omgeving (1988). De toegang is gratis.
NGV WERKGROEP LEZINGEN EN ACTIVITEITEN
Belangstellenden hartelijk welkom. Aanmelden is niet nodig en de toegang is gratis.
Zie www.ngv.nl/wwwAFT/
Zaterdag 9 november 2019 beginnersdag in het Informatiecentrum van de NGV, Kosterijland 3, 3981 AJ Bunnik.
Maandagavond 11 november 2019 afdelingsledenvergadering en tienminutenpraatjes
Zaterdag 23 november 2019 Algemene Vergadering van de NGV in Driebergen.
Donderdagavond 12 december 2019 lezing van Sander van der Meer: Digitale nazorg. Wat blijft er on- en offline achter na overlijden?
Donderdagavond 23 januari 2020 lezing van prof. dr. Marijke van der Wal: Leerrijke mobiliteit: koop-manszoon Michiel Heusch op Italiëreis.
Donderdagavond 20 februari 2020 lezing van Bob Coret: Genealogie Online en Open Archieven.
Maandagavond 23 maart 2020 lezing van Fouke Boss over het door hem ontwikkelde genealogieprogramma Centurial.
Vrijdag 17 april 2020 excursie naar het Waterliniemuseum Fort bij Vechten (Bunnik).
Donderdagavond 23 april 2020 een korte afdelingsledenvergadering, gevolgd door een lezing van Paul op den Brouw over Genealogisch onderzoek en horigheid.
Maandagavond 25 mei 2020 lezing van Robert Philippo over Macht, Malaise en Migratie