VAN HET BESTUUR
Presentatie Jaarboek
De presentatie van het Jaarboek Flehite 2012 zal plaatsvinden op donderdag 22 november a.s. Deze presentatie zal plaatsvinden in de Lutherse Kerk aan de Langestraat 61, om 17.00 uur (kerk open 16.30 uur). Jan Lodewijks zal vertellen over zijn in het Jaarboek beschreven onderzoek naar de Joodse busondernemer Nathan Hilversum. Het Jaarboek zal worden uitgereikt aan Nathans kleindochter Rosa Jenny Hilversum, de enige nog levende persoon van die naam uit de ooit grote Joodse familie Hilversum. Na afloop van de presentatie zal het Jaarboek uitgereikt worden aan de leden in de St. Joriskerk (vanaf ca. 17.30 uur tot 19.00 uur).
In het jaarboek staan zeven artikelen met zeer gevarieerde onderwerpen over de geschiedenis met betrekking tot Amersfoort en omgeving.
Dick Kaajan schrijft over het karakter van de geboren Amersfoorter Johan van Oldenbarnevelt, naar aanleiding van een niet eerder gepubliceerde verkenning uit 1960.
Jan H. Lodewijks beschrijft het leven van Nathan Hilversum (Amersfoort 1873-1959). Een joodse Amersfoortse koopman/ondernemer met een buitengewone veerkracht, een man om te gedenken.
Margriet Mijnssen-Dutilh en Willem van Maren spreken over de afwateringsproblemen van Maarsbergen naar Woudenberg, waarin de inhoud en betekenis van een oorkonde uit 1370 centraal staat.
Patricia Debie schrijft over twee invloedrijke Amersfoorters, tuinarchitect H.F. Hartogh Heys van Zouteveen (1870-1943) en zijn oom A.M. Tromp van Holst (1854-1920). Zij voerden één van de eerste Nederlandse tuinrestauraties uit, van een 17e-eeuwse tuin in Amersfoort.
Gerard Raven besluit zijn reeks over de protestantse fusiekerken met een artikel over de laatste tachtig jaar van de lutherse gemeente Amersfoort, 1929-2009.
Geertruida de Moor en Ronald van der Spiegel houden een pleidooi om voor een goed beeld van de Hollandse lakennijverheid ook het Amersfoortse laken te bezien. Zij onderzoeken de aankopen van Amersfoorts laken door het klooster Leeuwenhorst bij Noordwijkerhout, rond 1500.
Wilma van den Heuvel en Maarten van Dijk geven een overzicht van de op dit moment verzamelde kennis over grafheuvels in de regio Amersfoort. Zij zien in hun inventarisatie aanleiding tot het uitvoeren van nader onderzoek.
De vaste rubrieken zijn de jaaroverzichten van de afdeling RO/Monumentenzorg en de afdeling archeologie van de gemeente Amersfoort en in deze aflevering één boekbespreking.
Leden van de OVF ontvangen het Jaarboek als onderdeel van hun lidmaatschap. Om kosten van verzending te besparen stelt het bestuur het zeer op prijs als de leden tijdens de presentatie alvast hun boek – en dat van kennissen die de presentatie niet kunnen bijwonen – komen halen.
Nieuwe leden
Gegevens verwijderd om privacy redenen.
AGENDA (zie ook het programma van de NGV in deze nieuwsbrief)
Donderdag 22 november 2012: Presentatie Jaarboek 2012; 16.30 uur; Lutherse kerk / St. Joriskerk
Dinsdag 27 november 2012: Edwin van Meerkerk (auteur van het boek Willem V en Wilhelmina van Pruisen): “Willem V, Amersfoort en de Republiek”. Onderdeel van het OVF-lezingenthema 2012-2013 De Oranjes en de regio.
Dinsdag 29 januari 2013; Ayolt Brongers: “De Openbare Bibliotheek 100 jaar”
Dinsdag 26 februari 2013; Alex Luigjes: “Glas in lood”
Dinsdag 26 maart 2013; Algemene Ledenvergadering
Dinsdag 23 april 2013; Remco Reiding: “Kind van het Ereveld”
De lezingen – tenzij anders vermeld – worden gehouden in Museum Flehite, beginnen om 20.00 uur en zijn gratis toegankelijk voor leden van de OVF. Voor niet-leden bedraagt de toegangsprijs € 3,50.
AANWINSTEN MUSEUM FLEHITE
Dit is een nieuwe rubriek, waarin de staf van het museum vertelt over de laatste verwervingen. Dat is van belang voor leden van de OVF, omdat een deel ervan wordt aangekocht dankzij het Fonds Bos. Daardoor kunnen we voorwerpen aankopen die anders door onze handen zouden glippen. We gaan daarbij selectief te werk: elke mogelijke aanwinst wordt kritisch met de conservatoren besproken in de Collectiecommissie van de OVF, aan de hand van dertien speerpunten voor het verzamelbeleid.
De OVF heeft elf tekeningen aangekocht van de onlangs overleden Amersfoortse kunstenaar At van Vliet, die ook tekenleraar was op de Academie voor Beeldende Vorming. Het is een serie van stadsgezichten die hij rond 1985 in opdracht maakte. De losse toets en het lichtgebruik geven ze een geheel eigen en spannende sfeer. De afbeeldingen zijn: Grote Spui met Koppelpoort (zie foto); Havik; Westsingel; Langegracht; tuin Zuidsingel vanaf Monnikendam; Muurhuizen/Bloemendalsestraat; Krommestraat/Langestraat; Grote en Kleine Spui met zicht op het museum; Kamp; Armen de Poth; Langegracht.
Gelukkig krijgt het museum ook geregeld schenkingen. Naar aanleiding van de tentoonstelling Eemlandse buitenplaatsen (nog te zien tot 11 november) gaf de kleindochter van de laatste bewoners van huis Randenbroek een schilderij van het huis door W. Doorman (ca 1924) en een pastel van de vijver door Lotte Mayer (ca 1930). Uit een erfenis kwamen twee schilderijen van Adri Pieck: een landschap en een stadsgezicht met Onze-Lieve-Vrouwetoren. Daarnaast komen ook vaak gebruiksvoorwerpen binnen. Een bijzondere is een hoge hoed van de firma J.P.P. Aarts, die in de jaren 1896-1919 een hoeden- en pettenwinkel had aan de Langestraat en de laatste jaren aan de Langegracht.
TOBEEN, Poëtisch realist uit de Aquitaine
(Museum Flehite, 18 november 2012 – 18 februari 2013)
De Franse schilder Tobeen (1880-1938) werd in Bordeaux geboren als Félix Élie Bonnet. Hij groeide op in een ambachtelijke omgeving en raakte al snel vertrouwd met de geur van verf. Tobeen werd geïnspireerd door het kubisme, maar vond uiteindelijk zijn eigen stijl in een poëtische vorm van realisme. Zijn schilderijen, waarin veelal de mens en de natuur centraal staan, hebben een opvallende vlakverdeling; een erfenis van het kubistische gedachtegoed. Hoewel het werk van Tobeen is opgenomen in belangwekkende Nederlandse kunstcollecties, zoals die van het Kröller Müller Museum en het Centraal Museum in Utrecht, is er in Nederland niet eerder een overzicht van zijn werk te zien geweest. Museum Flehite brengt daar verandering in met een uitgebreid retrospectief dat vanaf 18 november te zien zal zijn. Om dit grootschalige overzicht te realiseren, werkte Museum Flehite samen met het Musée des Beaux-Arts in Bordeaux. Bij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreide publicatie, geschreven en samengesteld door kunsthistoricus Rosella Huber.
Tobeen verhuisde in 1907 van Bordeaux naar Parijs, zoals zijn stadsgenoten Albert Marquet en Odilon Redon vóór hem hadden gedaan. Hij maakte daar de ontwikkeling van het kubisme van nabij mee. Zo bezocht hij de ateliers van de broers Raymond Duchamp-Villon en Jacques Villon en van Albert Gleizes. Hier werd gedebatteerd over het kubisme, er werden nieuwe theorieën ontwikkeld en gezamenlijke exposities georganiseerd. Omstreeks 1911 noemde men deze groep kunstenaars voor het eerst, enigszins spottend “kubisten”. Zij bouwden voort op het gedachtegoed van Paul Cézanne, beperkten hun kleurgebruik en pasten, in navolging van Pablo Picasso en Georges Braque, (geometrisch) abstracte vormen toe. Ook Tobeen experimenteerde hier mee, al voelde hij zich uiteindelijk het beste thuis bij een poëtisch realistische stijl, gebaseerd op kubistische stijlkenmerken.
Liefde voor de natuur
Tobeen woonde zeventien jaar in Parijs, maar was geen stadsmens pur sang. Regelmatig reisde hij naar zijn geboorteplaats Bordeaux, trok naar de bossen van Les Landes, de wijngaarden in de Médoc of nog zuidelijker, naar het Baskenland. Hij hield van de havenplaatsen, de dorpen aan de voet van de Pyreneeën en van de Baskische bevolking. In zijn schilderijen keren deze plekken en mensen dan ook telkens terug. Zijn liefde voor de natuur komt ook naar voren in zijn religieuze overtuigingen. Tobeen was van huis uit katholiek, maar keerde zich tegen het dogmatisme van de Katholieke kerk. Hij geloofde in een samenhang tussen verleden, heden en toekomst en de fenomenen in de natuur. De mens vormde hierin slechts een nietig onderdeel. Hij liet zijn oude geloof echter niet geheel los. In meerdere van zijn schilderijen, zoals La femme aux fleurs, L’adoration des bergers en Le sommeil du fils verwees Tobeen naar voorstellingen uit het Nieuwe Testament.
Peintre bordelais
In 1927 was in Parijs een expositie te zien met werk van circa tien ‘peintres bordelais’, schilders uit Bordeaux en omgeving, onder wie Tobeen. De Nederlandse kunstpedagoog en adviseur H.P. Bremmer kocht daar twee werken van Tobeen aan voor de kunstcollectie van Hélène Kröller-Müller. Daarna groeide, onder Bremmers invloed, de belangstelling voor Tobeens werk in Nederland. Vanaf 1928 tot ongeveer 1940 verkocht kunsthandel Huinck en Scherjon het werk van Tobeen. In de crisisjaren ging de verkoop minder voorspoedig. Toen Tobeen in 1938 overleed, liet hij zijn vrouw onbemiddeld achter. Het oeuvre dat hij naliet bestaat uit zo’n driehonderd werken, voornamelijk schilderijen en enige houtgravures, aquarellen en tekeningen. Een fraaie dwarsdoorsnede van zijn werk is vanaf 18 november in Museum Flehite te zien.
Bij de tentoonstelling verschijnt een uitgebreide monografie, samengesteld en geschreven door kunsthistoricus Rosella Huber. De publicatie onderstreept het belang van Tobeen als schilder van de ‘style parallèle’ (verwant aan het kubisme van Picasso en Braque). Van de hand van Rosella Huber verscheen in 2003 het boek Kubistisch avontuur, over het werk van de schilders Auguste Herbin, Jean Metzinger en Tobeen in Nederlandse collecties. De gelijknamige tentoonstelling was destijds te zien in Museum De Wieger in Deurne en in het Frisia Museum te Spanbroek. Het boek Tobeen, eigenzinnig kubist, poëtisch realist is uitgegeven door 99 Uitgevers / Publishers te Haarlem en is voor € 28,- te koop bij Museum Flehite en in de boekhandels.
Let op!! Voor deze tentoonstelling vraagt Museum Flehite een toeslag van € 2,50 aan Museumkaarthouders.
WOLTER IN LEUSDEN
Van 24 tot en met 29 november wordt in het Koopmanshuis (Zuiderinslag 8) in Leusden een bijzondere tentoonstelling gehouden met werken van de impressionist Hendrik Jan Wolter (1873-1952). De schilder had van 1899 tot 1904 een atelier in Leusden. In die periode maakte hij imposante impressies van de Amersfoortse binnenstad. Ook woonde hij korte tijd in Laren, Amsterdam en Haarlem.
Een belangrijk deel van Wolters oeuvre is ontstaan in het buitenland. Wolter maakte reizen in Italië, Spanje en Frankrijk en Engeland.
BOEKAANBIEDING
De volgende boeken zijn voor leden van de OVF voor € 1,– per stuk op vertoon van de ledenpas bij de balie van het museum verkrijgbaar:
Weerklank. Opstellen over de geschiedenis van Amersfoort e.o. (uitgegeven bij het afscheid van conservator Huygen in 1962, 72 pp); het boek bevat artikelen over opgraving Soesterhei 1861, bezoek landvoogdes Maria 1539, stadsbestuur ca 1750, Werkinstituut tot Wering der Bedelarij ca 1820, schoolmeesters 19e eeuw en tijdgenoten van D.H. Huygen.
C.A. van Kalveen, Onderwijs te Amersfoort 1806-1860 (uitgegeven in 1964)
Verder verwijzen we graag naar het onderdeel “Publicaties” op onze website www.historisch-amersfoort.nl
LEUSDEN “TOEN EN NU”
Op 2 november werd het nieuwe boek “Leusden Toen en Nu” van Jan Carel van Dijk (rechts) en Frans van Loenen gepresenteerd. Dat gebeurde door schrijfster en actrice Annemarie Oster. Het is een lees- en kijkboek in fraaie, gebonden uitvoering over 40 interessante objecten en dorpsgezichten in Leusden, die deels verdwenen zijn. Aan de hand van steeds een oude zwart-wit ansichtkaart en een kleurenfoto van vandaag wordt verteld wat er in gemiddeld zo’n honderd jaar op een bepaalde plek gebeurd is. Het is royaler/groter (225×225 mm) en heeft een hogere kwaliteit qua inhoud en uitvoering dan bij dit soort boeken in de regel het geval is.
Veel plekjes waren vroeger Amersfoort of werden zo genoemd omdat Leusden te onbekend was. Amersfoorters recreëren veelvuldig in hun buurgemeente. Delen van de gemeente Leusden waren en zijn verder soms ook nu nog eigendom van de gemeente Amersfoort. Al met al dus tevens interessant voor lezers in de Keistad.
Uitvoering: 88 pagina’s in full-color druk, harde kaft met kapitaaltjes. Uitgever is de Historische Kring Leusden met ISBN 978-90-802-5730-6. Het boek is voor € 14,95 verkrijgbaar bij o.a. Boekhandel Van Der Vlist te Leusden, Spar Schouten te Achterveld en de Algemene Boekhandel en Boekhandel Veenendaal te Amersfoort.
VLAAIEN OP DE NEUDE
2000 jaar stadslandbouw en voedsellandschap in Utrecht
Waarom gebruikt iemand het woord ‘vlaaien’ in de titel van zijn boek? Dat is de eerste gedachte wanneer je dit boek in de hand neemt. Neude is de naam van het plein in de stad Utrecht, gelegen op de kruising van historische wegen van zuid naar noord en van oost naar west. Neude is de marktplaats waar onder andere graan werd verhandeld. Zou Maaskant, de architect van de Neudeflat, deze ‘graansilo’, die associatie hebben gehad bij het ontwerpen van dit veelbesproken gebouw?
‘Vlaaien op de Neude’ vertelt chronologisch over stadslandbouw en over voedsellandschap waarbij de stad Utrecht als voorbeeld dient. Landschapsarchitect Frank Stroeken beschrijft het kweken, verkopen en eten van voedsel in de voorbije tweeduizend jaar en in het heden en geeft een visie op de toekomst. In zijn werk maakt hij gebruik van het werk van Carolyn Steel, De hongerige stad. Hoe voedsel ons leven vormt’. Het boek is rijk geïllustreerd en voorzien van kaartmateriaal van Terra Incognita.
“Vlaaien op de Neude” is een boek over de stad Utrecht met verhalen om van te smullen.
Frank Stroeken studeerde aan de Landbouw Universiteit in Wageningen. Zijn boek is gepresenteerd tijdens de Week van de Architectuur in Amersfoort.
N.a.v. Frank Stroeken (2012, 100 pp), ISBN 9789090268675; uitgegeven door Terra Incognita als onderdeel van eigen onderzoekprogramma naar stad en landbouw; prijs € 19,95; te bestellen via frank@terra-i.nl
NGV WERKGROEP LEZINGEN EN ACTIVITEITEN
Zie ook www.ngv.nl bij afdeling Amersfoort e.o.
Afdelingsbijeenkomsten:
Op dinsdagavond 13 november spreekt dhr. Dick van den Bergh over “Opa Kas” (aansluitend aan ledenvergadering).
Op donderdagavond 13 december spreekt dhr. Theo Gerritsen over “Het telen en roken van tabak”.
Op donderdagavond 17 januari spreekt dhr. D. Steenbeek over Amersfoort op de kaart (2)
Op donderdagavond 19 februari spreekt dhr Z. Klaasse over het Kadaster.
HISTORISCH CAFE
Op donderdag 8 november van 17.00 tot 19.00 uur vindt het Historisch Café plaats in het gebouw van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Smallepad 5 in Amersfoort. Tijdens deze bijeenkomst verzorgt de Rijksdienst een korte presentatie.